دیدبان: باستان شناسان در کاوش شهر سوخته مهره هاي زیادی را پیدا کردند که از سنگ هاي لاجورد، عقيق، مرمر، فيروزه و ديگر سنگ هاي گرانبها و نيمه گرانبها ساخته شده بودند. سنگ هایی که تعداد زیادی از آنها از گورستان شهر به دست آمد و نشان داد که ایرانیان باستان در 5هزار سال قبل به جواهرسازی علاقه داشته اند. صنعتگران این شهر از طلا و سنگ هاي گرانبها مهره هاي بسيار ظريف و شکيلي مي ساختند که استفاده تزييني داشت.
سيد منصور سيد سجادي سرپرست گروه باستان شناسي شهر سوخته در گفتگو با خبرنگار مهر در زاهدان می گوید: «مطالعه و آزمايش هاي انجام شده بر روي آثار به دست آمده از کاوش هاي شهر سوخته به شناسايي مشاغل گوناگون رايج در اين شهر چون دامداري، کشاورزي، معماري، مديريت، صيادي و شکار، سفالگري، فلزکاري، سنگ تراشي، تجارت و پزشکي کمک کرده است. اما يکي از مشاغل ساکنان شهر سوخته در دوران رونق و شکوفايي، مهره سازي و جواهر سازي بوده و مردم اين شهر چون جوامع ديگر به زيبايي و آراستگي ظاهر و باطن توجه داشته اند.»
او ادامه می دهد: «مهره سازان شهر سوخته، آماده سازي و ساختن انواع مهره ها از موادي مثل چوب، استخوان، گل، سفال، سنگ و فلز براي مراسم تدفين را برعهده داشته اند.»
به گفته سید سجادی، غنا و تنوع مواد باستاني و فرهنگي در شهر سوخته نسبت به بسياري از شهرهاي باستاني فلات ايران و سرزمين هاي همجوار بيشتر است و سلسله تپه هاي وسيع و کم ارتفاع محوطه تاريخي شهر سوخته واقع در 56 کيلومتري جنوب شهرستان زابل براي بسياري از باستان شناسان و علاقه مندان به تاريخ کهن جهان جذاب و ديدني است.
"
ایرانی ها چه جواهری را می پسندیدند؟
بيشتر اشياي زينتي پيدا شده در شهر سوخته با سنگ هاي نيمه بهادار وارداتي مانند لاجورد، عقيق و فيروزه که از معادن دوردست به اين شهر وارد مي شده ساخته شده اند. سنگ هاي لاجورد وارداتي توسط صنعتگران اين شهر به شي زينتي يا بلوک هاي تراشيده شده تبدیل و به سرزمين هاي دور دست آن سوي خليج فارس صادر مي شد. این طور که سرپرست گروه باستان شناسی شهر سوخته می گوید، اشيا و لوازم مدفون در قبور نشان دهنده درجه فقر، غنا و طبقه اجتماعي و در برخي موارد شغل، جايگاه و خواستگاه اصلي فرد است.
"
صنعتگران شهر سوخته قلوه سنگ هاي عقيق را از بستر رودخانه ها پیدا می کردند و مهره ها را ساييده و به اشکال متنوع استوانه اي، کروي و ديسک تبديل مي کردند. گردنبندها يا دستبندهاي کشف شده در شهر سوخته از ترکيب چند سنگ با رنگ هاي مختلف ساخته می شدند و در ساخت آنها بیشتراز مهره لاجورد، فيروزه و عقيق استفاده شده است.
با این حال، مقدار سنگ ها و مهره هاي فيروزه ای که در شهر سوخته پیدا شده، بسيار کمتر از لاجورد است. فيروزه هایی که استفاده می شدند، در اندازه هاي کوچک و حداکثر به بزرگي تخم پرندگان استخراج مي شده و نيازي به برش اوليه و قطعه قطعه شدن نداشتند.
"
نخستین مته های صنعتی
باستان شناسان در تعدادي از گورهای شهر سوخته نوک مته، اره، تراشه و قطعات نيمه تمام مهره ها و ابزارهاي لازم سنگ تراشي پیدا کرده اند. ابزارهایی که وقتی روی مهره های چوبی، سنگی و استخوانی به کار می رفت، زیورآلاتی با کاربردهای تزئینی و حتی مذهبی می ساخت.
سیدسجادی می گوید: «در شهر سوخته بيش از 200 نوك مته در زميني به مساحت 100 متر مربع از اتاق هاي دوره دوم استقرار جمع آوري شده و هزاران تراشه و خرده سنگ لاجورد و عقيق، چه به صورت مهره هاي شكسته و چه به صورت خرده ريزه، ديده شده است. علاوه بر آن تعداد 71 قطعه فيروزه كه حدود 20 درصد فيروزه هاي پيداشده شهر سوخته را تشكيل مي دهد نيز از همين قسمت جمع آوري شده است.»